مدیریت موادجامد زائد شهری

مدیریت مواد زائد جامد امروزه بعنوان یکی از مهمترین دغدغه های جوامع بشری مطرح می باشد. افزایش حجم زباله ها  از یک سو و تنوع و گوناگونی آن ها از سوی دیگر بر پیچیدگی نحوه جمع آوری و دفع آن ها می افزاید.گسترش علوم و فن آوری در زمینه های مختلف شیمی ، فیزیک ، پزشکی و ……  موجب ورود انواع زباله های  خطرناک حتی در داخل زباله های خانگی شده است .

مدیریت مواد زائد جامد شهری

مدیریت مواد زائد جامد امروزه بعنوان یکی از مهمترین دغدغه های جوامع بشری مطرح می باشد. افزایش حجم زباله ها  از یک سو و تنوع و گوناگونی آن ها از سوی دیگر بر پیچیدگی نحوه جمع آوری و دفع آن ها می افزاید.گسترش علوم و فن آوری در زمینه های مختلف شیمی ، فیزیک ، پزشکی و ……  موجب ورود انواع زباله های  خطرناک حتی در داخل زباله های خانگی شده است . امروزه دیگر سیستم های جمع آوری و دفع سنتی زباله ها جوابگو نبوده و نمی تواند از آلودگی های زیست محیطی  ناشی از انواع زباله های  شیمایی ، میکربی ، رادیو اکتیو و …جلوگیری کند. تصویب قانون مدیریت پسماندها علیرغم وجود اشکالاتی در آن ، می تواند بعنوان یکی از گام های مهم در راه ارتقاء وضعیت مدیریت مواد زائد جامد در سطح کشور باشد . بر اساس این قانون شهر داری ها در محدوده شهر ها  برای اولین بار قانونا و رسما بعنوان ارگان مدیریت کننده زباله های خانگی شناخته شدند  اگر چه به نظر می رسد که اقدامات شهر داری ها به تنهایی نمی تواند مثمر ثمر بوده و موارد زیر  در جهت بهبود وضعیت مدیریت مواد زائد جامد در شهر ها ضروری بنظر می رسد :

1 ـــ  تغییر الگوی مصرف مردم  از طریق آموزش و فر هنگ سازی و تصویب قوانین مورد نیا ز شامل : خرید و استفاده از اجناس با دوام ، تهیه مواد غذایی باندازه مصرف ، بازیافت و استفاده مجدد در مبداء تولید

2- استفاده از نیروهای متخصص و دارای دیدگاه های بهداشتی و زیست محیطی در مدیریت مواد زائد جامد

3ـ تلاش برای تولید بیو کمپوست بجای کمپوست مخلوط از طریق ایجاد سیستم های بازیافت و جداسازی زباله ای خطرناک در مبداء تولید .

4ـتجهیز ناوگان جمع آوری و حمل و نقل زباله و استفاده از سیستم های جدید و بهداشتی

5ـ مکان یابی مناسب و آماده سازی و نگهداری محل های دفن زباله و اجرای کامل تعریف دفن بهداشتی دراین مکان ها

6ـ انجام طرح های پژوهشی و تحقیقاتی و یافتن سیستم های مناسب دفع زباله بر ای هر منطقه از کشور، افزایش بی رویه جمعیت شهرها ، تغییر الگوی مصرف جوامع و ازدیاد سرسام آور مواد زاید جامد و همچنین فقدان روش های علمی و مدیریتی موثر در امر تولید،جمع آوری و دفع زباله های شهری این موضوع را به عنوان یکی از معضلات جوامع شهری در کشورهای در حال توسعه در آورده است .بطور کلی از نظر مهندسی بهداشت ، دفع مواد زائد جامد یک مسئله عادی نبوده بلکه یک مشکل زیست محیطی می باشد ، زیرا دفع غیر بهداشتی آن بطور محسوس در آلودگی های محیط و گسترش بیماری ها تاثیر دارد .توده های زشت مواد زائد  ، کانال ها ی روباز پرشده از زباله ها و آبگذرهای مسدود شده بوسیله آن ها ، خیابان های کثیف و پوشیده از آشغال نشان دهنده آلودگی محیط در بسیاری از شهرها و شهرک های دنیای در حال توسعه می باشند . ساکنین این شهرها در معرض بیماری های منتقله توسط پاتوژن ها و پارازیت های موجود در این مواد زائد ، مزاحمت ها و مخاطرات ناشی از آن قرار دارند .زیان های اقتصادی ناشی از عدم کنترل مواد زائد جامد در مناطق شهری نیز قابل توجه است . در شهر نسبتا بزرگی مثل شیروان روزانه حدود 70 تن زباله خانگی تولید می شود که این میزان زباله علاوه بر هزینه های سرسام آور جمع آوری ، حمل و دفع آن حجم عظیمی از مشکلات زیست محیطی نگران کننده ای نظیر آلودگی خاک ، آب ، هوا ، رشد و تکثیر حشرات ، جوندگان و ناقلین بیماری ها را بدنبال داشته و از جنبه های بهداشتی زیبایی شناختی نیز علاوه بر دادن چهره زشت به شهرها ، سلامتی میلیون ها انسان را به مخاطره می اندازد . از اینرو برداشتن گام های مؤثر و اساسی در زمینه مدیریت موادزائد جامد شهری ضروری بوده و بایستی در راس برنامه های سازمان های مسئوول و ذیربط قرار داشته باشد . یکی از دلایل مهم نابسامانی وضعیت زباله ها در استان خراسان شمالی عدم نگرش جامع به این مسئله می باشد.امروزه مسئله جمع آوری حمل و دفع زباله ها در دنیا بصورت مدیریت مواد زائد جامد مطرح گردیده  که از عناصر اصلی تولید ، نگهداری موقت ، جمع آوری حمل و نقل ، دفع و بازیافت تشکیل یافته است و لازم است برای کلیه عناصر برنامه وجود داشته باشد چرا که هر یک از این عناصر متاثر از یکدیگر بوده و پرداختن به یک یا چند عنصر بدون داشتن برنامه برای سایر عوامل سودی نخواهد داشت .

تعریف زباله ها

شما احتمالا بسیاری از اشیا ئی که کهنه شده و یاشکسته شده اند ودیگر به آن ها نیازی ندارید را دور می اندازید. اما زباله های ماتنهاجز کوچکی از خروارها زباله ای هستند که همه ساله در سراسر جهان به دور ریخته می شوند. استفاده دوباره از زباله ها موجب کاهش استفاده از منابع طبیعی می شود. زیرا روزی خواهد آمدکه ذخیره منابع طبیعی به اتمام برسد. بازیافت موجب کاهش آلودگی حاصل از دستگاه های زباله سوز, زباله دانی ها و معادن می گردد در ضمن زباله کمتری دفن وسوزانیده و همینطور مواد خام کمتری از دل خاک بیرون کشیده می شود.این روش به زیبایی شهرها و اطراف آنها کمک می کند.

انواع زباله ها

بسیاری از زباله ها مربوط به کارگاه هایساختمانی, مزارع , کارخانه ها و معادن است که بعضی از آنها بسیار مضر می باشند وباید از محیط زیست دور نگه داشته شوند.

بسیاری از اشیاء بی فایده, زباله هایی هستند که به داخل رودخانه ها و یا روی زمین ریخته می شوند. همه روزه کشتی ها صد ها تن زباله شامل تور های کهنه ماهیگیری وزباله های پلاستیکی را به صورت غیر قانونی به دریا می ریزند.

از دیگر عوامل آلوده کننده محیط زیست پساب آب ها می باشند که در بسیاری از شهر های ساحلی پساب ها ازداخل لوله فاضلا ب در زیر دریا به داخل آب می ریزند. اما بندرت ممکن است پساب هاقبل از ریختن به دریا تصفیه شوند. این فاضلاب های تصفیه نشده می توانند آب دریاهارا آلوده کنند و شنا کردن در آب را غیرممکن سازند.

فاضلاب تصفیه خانه ها ومزارع با ترکیبات شیمیایی فسفات ها و نیترات ها می توانند رودخانه ها را آلوده کنند. فسفات فاضلاب ها از پودر و پاک کننده های مایع می باشد.

نشت تانکرهای نفت کش ویا شستشوی تانکرها در دریانقض قوانین است و آب دریاها را آلوده می کند
گاز و دودهای خطرناک اتومبیلها,کارخانه ها و نیروگاه ها هوا را آلوده می کنند. بعضی از اوقات این دودها به باران های اسیدی تبدیل می شوند. باران های اسیدی به درختان ودریاچه ها آسیب

 می رساند. این باران ها می تواند موجب سایش و فرسودگی ساختمان ها و مجسمه ها بشود.

کلروفلوئورکربن گازی است که می تواند به لایه اوزون آسیب برساند. مقداری ازگازکلروفلوئورکربن در ساخت یخچال های خانگی استفاده می شود. بسیاری از کشورهاموافقت کرده اند که از سال 2000 استفاده از این گاز متوقف شود  .


باطری های کهنه ماشین ها دارای اسیدهای خطرناکی هستندکه می توانند نشت کنند .این باطری هارامیتوان مجددا بازیافت کرد.

سوزاندن و یا دفن تایرهای کهنه بسیار دشواراست از این رو دانشمندان سعی می کنند تا راهی برای باز یافت مجددآنها پیدا کنند. ازظروف پلاستیکی مخصوصاً نوع « فشرده » که از انواع مختلف پلاستیک و از چند لایه ساخته شده اند و به طور وحشتناکی غیرقابل تجزیه هستند، پرهیزکنید.

کاربرد زباله ها


کمپوست

بهترین روش برای حذف ضایعات جامد و یا استفاده ازبهینه آن ها تهیه کمپوست است که توسط میکروارگانیسم های مختلف در حضور رطوبت و گرمادر شرایط هوازی صورت می گیرد. با حجم بسیار زیاد زباله شهرهای بزرگ روش کمپوست مقرون به صرفه خواهد بود. در کشورهای مختلف از روش های گازی کردن و پیرولیز جهت تبدیل ضایعات جامد به گاز استفاده شده است. گاز ایجاد شده در ژنراتورها و توربین های بخار نهایتا به برق تبدیل شده و مورد استفاده قرار گرفته است. پس ماندهای آشپزخانه منبع مناسبی برای تولید بیوگاز هستند. بیوگاز حاصل می تواند جایگزین سوخت های فسیلی آشپزخانه گردد.

گازهای حاصل از زباله

بعضی از موادی که طی فرآیند تجزیه بدست می آیند،گازها هستند. مقادیر زیادی از فضولات خانگی در چاله های بزرگ زباله در اطراف شهرهاریخته می شوند. وقتی زباله ها تجزیه می گردد، گازهای مختلفی از آن بدست می آید. اصلی ترین گازهایی که از زباله های پوسیده بدست می آید شامل، دی اکسید کربن،هیدروژن، متان، نیتروژن و اکسیژن می باشند .

با گذشت زمان مقدار هریک از این گازها که اززباله حاصل می شوند تغییر می کند. به عنوان مثال، با سپری شدن حدود 6 ماه، دو گازاکسیژن و نیتروژن حاصل می شوند و بعد از گذشت 5 سال، زباله ها بیشتر گاز دی اکسیدکربن و متان حاصل می کنند. گازمتان رامی توان جمع آوری و به عنوان یک سوخت استفاده کرد .

گازمتان برای کارگران معدن خطر زیادی دارد. وقتی آنها سطح سنگ ها را با مته سوراخ می کنند، گاهی به ذخایر متان برخورد می کنند. گاز خیلی سریع خارج می شود و اگر هوا وجود داشته باشد، یا از کلیدهای برق و یا در اثر برخوردپوتین معدنچی ها با سنگ ها، جرقه ای تولید شود، باعث انفجار شدیدی می گردد.

بیوگاز

تمام اجساد حیوانات و گیاهان پوسیده می شود. به عنوان مثال در مناطق باتلاقی گیاهان خشک شده در آب می افتند و همانطور که رفته رفته می پوسند، از خود گازی متصاعد می کنند. دانشمندان این گاز را بیوگاز نامیده اند. بیوگاز از زباله، فاضلاب و کود نیز بوجود می آید.

تولید بیوگاز

بیوگاز در کشورهایی که سوخت در آنجا کمیاب وبسیار گران است، با اهمیت می باشد. دهکده ای کوچک می تواند با استفاده از زباله وفاضلاب خود، بیوگاز تولید کند. مردم می توانند فضولات حیوانات مزرعه را جمع کرده وآن ها را در مخزنی بریزند.
بعضی از فضولات به مایع تبدیل می شود و چندی نمی گذردکه مایع از خود متان را متصاعد می کند که در مخزن ذخیره ای با سرپوش قابل حرکت،نگهداری می شود. این گاز می تواند در منازل برای آشپزی و بخاری و یا به عنوان سوخت برای تقویت یک موتور یا یک ژنراتور الکتریکی مورد استفاده قرارگیرد

متان با ارزش

بیوگاز منبع با ارزشی از انرژی است که اغلب به هدر می رود. هنگامی که مواد می پوسند بیوگاز با دی اکسید کربن ترکیب شده و گازی به نام متان را تشکیل می دهد. مقدار زیاد متان خطرناک می باشد. جرقه کوچکی نزدیک این گاز می تواند باعث انفجاری شود. اما اگر متان با ایمنی کامل جمع شده و به درستی ذخیره گردد، می تواند منبع مهمی از انرژی باشد.